“PAMIĘTNIK LEGIONISTY” – SPEKTAKL OPOWIADAJĄCY O ŻYDACH W LEGIONACH PIŁSUDSKIEGO ZOSTANIE WYSTAWIONY NA GREENPOINCIE.
W Niedzielę 9 Grudnia w Polskim Domu Narodowym na Greenpoincie zostanie wystawiony spektakl opowiadający losy żydów w walce o niepodległość. Spektakl zaprezentuje Łódzki teatr fundacji Trzeci Wymiar Kultury.
Spektakl “Pamiętnik Legionisty “ na podstawie utworu Władysława Steinhausa to przedsięwzięcie mające na celu uhonorowanie 100 lecia odzyskania przez Polskę Niepodległości i zbudowanie świadomości społecznej w obszarze wydarzeń historycznych związanych z tą rocznicą w kontekście walczących Żydów Legionistów. Spektakl jest świadectwem otwartej Rzeczpospolitej – przede wszystkim na mniejszości narodowe, ponadto propaguje postawy oparte na braku dyskryminacji, szacunku i tolerancji dla wszystkich których łączyła wartość wyższa jaką była wspólnota państwa Polskiego. Organizatorem spektaklu jest fundacja Trzeci Wymiar Kultury dla której priorytetowe jest nauczanie poprzez sztukę w celu umacniania więzi międzynarodowych oraz wzajemne zrozumienie. Historia pokazuje różne aspekty relacji międzyludzkich – również na tle wyznaniowym. Fundacja chce dołożyć wszelkich starań, aby pokazać wartości i zalety wynikające z tej różnorodności. Walka o równouprawnienie Żydów w Polsce ma długa historię. Wiąże się z nim określenie – „Polak wyznania mojżeszowego”, które weszło do języka ideowego polskich organizacji niepodległościowych i konspiracyjnych już w latach 30. i 40. XIX wieku. Ważną cezurę w propagowaniu tej idei stanowi również tradycja Powstania Styczniowego.
„Wy i dzieci wasze używać będziecie wszelkich praw obywatelskich, bez żadnych wyłączeń i ograniczeń, gdyż Rząd Narodowy nie będzie pytał o wyznanie i pochodzenie, ale o miejsce urodzenia, czy Polak? I o Polsce mówić będą: Ten się tu urodził”. Tymi słowami zwracał się Rząd Narodowy do Żydów w manifeście z 22 czerwca 1863 roku „Do Braci Polaków mojżeszowego wyznania”. Nieformalny sojusz polsko-żydowski wszedł w fazę schyłkową wraz z intelektualną próbą przezwyciężenia klęski powstania styczniowego jaką m.in. były narodziny Narodowej Demokracji z jej pojęciem narodowego egoizmu wyłączającego Żydów poza obręb polskiej wspólnoty. Nie zważając na to przedstawiciele społeczności żydowskiej po raz kolejny przypomnieli o swych polskich i patriotycznych aspiracjach w czasie I wojny światowej. Tak jak w powstaniu styczniowym część z nich bohatersko walczyła o niepodległość m.in. w Legionach Polskich. Według ustaleń historyka Marka Gałęzowskiego w Legionach przez które przewinęło się około 30 tys. ludzi, służyło co najmniej 648 osób pochodzenia żydowskiego z czego poległo lub zginęło od poniesionych ran w walce 65 spośród nich. Jak stwierdza historyk Instytutu Pamięci Narodowej:
„Polscy i żydowscy legioniści darzyli się zazwyczaj wzajemnym szacunkiem i życzliwością. Na ich dobre relacje wpływał wspólny cel – walka o niepodległość i ponoszone trudy życia wojennego […] Żydowscy legioniści sumienne wypełniali swoje obowiązki i odznaczali się odwagą na polu walki. Zaprzeczali w ten sposób stereotypowym opiniom o ich rzekomej bojaźliwości i niechęci do służby wojskowej”.
Jedną z takich zapomnianych postaci był Władysław Steinhaus (1896-1915), syn Ignacego Steinhausa – posła do parlamentu austriackiego i członka Naczelnego Komitetu Narodowego. Zgłosił on akces do Legionów Polskich, niestety z racji słabego zdrowia został początkowo oddelegowany do prac pozafrontowych. Chcąc jednak przede wszystkim walczyć z bronią w ręku zażądał powrotu do służby liniowej. I tak młody podchorąży Władysław Steinhaus rozpoczął swą służbę w 6 pułku piechoty Legionów. Ciężko ranny w 1915 roku, w bitwie pod Kuklami, zmarł po kilku dniach w szpitalu w Kowlu. Pośmiertnie został awansowany do stopnia kapitana i odznaczony orderem Virtuti Militari. Pozostawił po sobie „Pamiętnik Legionisty”, który rok później nakładem Naczelnego Komitetu Narodowego ukazał się w druku. Pisał w nim m.in:
„Drgają falę powietrza, rozbujane, rozkołysane, drgają jednym słowem: Wojna! Hej! Wstawajże leniwcze, wstawaj śpiący przez pół wieku Narodzie! Oto wschodzi dla Ciebie wolności zorza, błysk! Za oręż chwyć i pędź – i giń – bij”. Historia podchorążego Władysława Steinhausa domaga się przypomnienia i utrwalenia. Jego „Pamiętnik…” winien urosnąć do miana metafory. Wielkiego symbolu ofiarności i patriotyzmu wszystkich Żydów, którzy walczyli w Legionach Polskich. To oni najdobitniej udowodnili trwałość określenia – „Polak wyznania mojżeszowego”.
“Jesteśmy przekonani, że widzowie amerykańscy, w szczególności amerykańscy Żydzi, ale i Polonia amerykańska, wreszcie wszyscy znający słynne hasło „za wolność waszą i naszą” powinni zobaczyć przygotowywany przez Fundację Trzeci Wymiar Kultury spektakl na podstawie „Pamiętnika Legionisty” Władysława Steinhausa. Jest to bowiem kolejny kamyczek w długiej sztafecie pokoleń Żydów, którzy stawiali na związek z Polską i polskością. Jesteśmy pewni, że dla amerykańskich widzów taka opowieść może być zaskoczeniem i nowością. Za oceanem bowiem wciąż dominujący jest głównie czarny obraz stosunków polsko-żydowskich. Nie negując trudnych kart polsko-żydowskich relacji, warto pokazywać także jasne i wzruszające strony naszej wspólnej historii. Tym samym chcemy przybliżyć odbiorcom ważny merytorycznie dorobek kultury i historii XX-lecia międzywojennego z uwzględnieniem jego współczesnych reminiscencji. “ Powiedział Jaroslaw Papis – prezes Fundacji Trzeci Wymiar Kultury.
Wstęp jest wolny dla wszystkich. Początek programu o 10am. Spektakl zaprezentują aktorzy z VIII L.O. im. Adama Asnyka z Łodzi.
