PAMIĘTNIK ŻYDA LEGIONISTY
LEGIONNAIRES DIARY – JEWS IN THE LEGIONS
NEW YORK CITY PREMIERE
Spektakl patriotyczny opowiadający historię Żydów w walce o niepodległość Polski w Legionach Piłsudskiego.
Wstęp Wolny dla wszystkich.

“PAMIĘTNIK LEGIONISTY” – SPEKTAKL OPOWIADAJĄCA O ŻYDACH W LEGIONACH PIŁSUDSKIEGO ZOSTANIE WYSTAWIONY NA GREENPOINCIE.

W Niedzielę 9 Grudnia w Polskim Domu Narodowym na Greenpoincie zostanie wystawiony spektakl opowiadający losy żydów w walce o niepodległość. Spektakl zaprezentuje Łódzki teatr fundacji Trzeci Wymiar Kultury.

Spektakl “Pamiętnik Legionisty “ na podstawie utworu Władysława Steinhausa to przedsięwzięcie mające na celu uhonorowanie 100 lecia odzyskania przez Polskę Niepodległości i zbudowanie świadomości społecznej w obszarze wydarzeń historycznych związanych z tą rocznicą w kontekście walczących Żydów Legionistów. Spektakl jest świadectwem otwartej Rzeczpospolitej – przede wszystkim na mniejszości narodowe, ponadto propaguje postawy oparte na braku dyskryminacji, szacunku i tolerancji dla wszystkich których łączyła wartość wyższa jaką była wspólnota państwa Polskiego. Organizatorem spektaklu jest fundacja Trzeci Wymiar Kultury dla której priorytetowe jest nauczanie poprzez sztukę w celu umacniania więzi międzynarodowych oraz wzajemne zrozumienie. Historia pokazuje różne aspekty relacji międzyludzkich – również na tle wyznaniowym. Fundacja chce dołożyć wszelkich starań, aby pokazać wartości i zalety wynikające z tej różnorodności. Walka o równouprawnienie Żydów w Polsce ma długa historię. Wiąże się z nim określenie – „Polak wyznania mojżeszowego”, które weszło do języka ideowego polskich organizacji niepodległościowych i konspiracyjnych już w latach 30. i 40. XIX wieku. Ważną cezurę w propagowaniu tej idei stanowi również tradycja Powstania Styczniowego.

„Wy i dzieci wasze używać będziecie wszelkich praw obywatelskich, bez żadnych wyłączeń i ograniczeń, gdyż Rząd Narodowy nie będzie pytał o wyznanie i pochodzenie, ale o miejsce urodzenia, czy Polak? I o Polsce mówić będą: Ten się tu urodził”. Tymi słowami zwracał się Rząd Narodowy do Żydów w manifeście z 22 czerwca 1863 roku „Do Braci Polaków mojżeszowego wyznania”. Nieformalny sojusz polsko-żydowski wszedł w fazę schyłkową wraz z intelektualną próbą przezwyciężenia klęski powstania styczniowego jaką m.in. były narodziny Narodowej Demokracji z jej pojęciem narodowego egoizmu wyłączającego Żydów poza obręb polskiej wspólnoty. Nie zważając na to przedstawiciele społeczności żydowskiej po raz kolejny przypomnieli o swych polskich i patriotycznych aspiracjach w czasie I wojny światowej. Tak jak w powstaniu styczniowym część z nich bohatersko walczyła o niepodległość m.in. w Legionach Polskich. Według ustaleń historyka Marka Gałęzowskiego w Legionach przez które przewinęło się około 30 tys. ludzi, służyło co najmniej 648 osób pochodzenia żydowskiego z czego poległo lub zginęło od poniesionych ran w walce 65 spośród nich. Jak stwierdza historyk Instytutu Pamięci Narodowej:
„Polscy i żydowscy legioniści darzyli się zazwyczaj wzajemnym szacunkiem i życzliwością. Na ich dobre relacje wpływał wspólny cel – walka o niepodległość i ponoszone trudy życia wojennego […] Żydowscy legioniści sumienne wypełniali swoje obowiązki i odznaczali się odwagą na polu walki. Zaprzeczali w ten sposób stereotypowym opiniom o ich rzekomej bojaźliwości i niechęci do służby wojskowej”.

Jedną z takich zapomnianych postaci był Władysław Steinhaus (1896-1915), syn Ignacego Steinhausa – posła do parlamentu austriackiego i członka Naczelnego Komitetu Narodowego. Zgłosił on akces do Legionów Polskich, niestety z racji słabego zdrowia został początkowo oddelegowany do prac pozafrontowych. Chcąc jednak przede wszystkim walczyć z bronią w ręku zażądał powrotu do służby liniowej. I tak młody podchorąży Władysław Steinhaus rozpoczął swą służbę w 6 pułku piechoty Legionów. Ciężko ranny w 1915 roku, w bitwie pod Kuklami, zmarł po kilku dniach w szpitalu w Kowlu. Pośmiertnie został awansowany do stopnia kapitana i odznaczony orderem Virtuti Militari. Pozostawił po sobie „Pamiętnik Legionisty”, który rok później nakładem Naczelnego Komitetu Narodowego ukazał się w druku. Pisał w nim m.in:
„Drgają falę powietrza, rozbujane, rozkołysane, drgają jednym słowem: Wojna! Hej! Wstawajże leniwcze, wstawaj śpiący przez pół wieku Narodzie! Oto wschodzi dla Ciebie wolności zorza, błysk! Za oręż chwyć i pędź – i giń – bij”. Historia podchorążego Władysława Steinhausa domaga się przypomnienia i utrwalenia. Jego „Pamiętnik…” winien urosnąć do miana metafory. Wielkiego symbolu ofiarności i patriotyzmu wszystkich Żydów, którzy walczyli w Legionach Polskich. To oni najdobitniej udowodnili trwałość określenia – „Polak wyznania mojżeszowego”.
“Jesteśmy przekonani, że widzowie amerykańscy, w szczególności amerykańscy Żydzi, ale i Polonia amerykańska, wreszcie wszyscy znający słynne hasło „za wolność waszą i naszą” powinni zobaczyć przygotowywany przez Fundację Trzeci Wymiar Kultury spektakl na podstawie „Pamiętnika Legionisty” Władysława Steinhausa. Jest to bowiem kolejny kamyczek w długiej sztafecie pokoleń Żydów, którzy stawiali na związek z Polską i polskością. Jesteśmy pewni, że dla amerykańskich widzów taka opowieść może być zaskoczeniem i nowością. Za oceanem bowiem wciąż dominujący jest głównie czarny obraz stosunków polsko-żydowskich. Nie negując trudnych kart polsko-żydowskich relacji, warto pokazywać także jasne i wzruszające strony naszej wspólnej historii. Tym samym chcemy przybliżyć odbiorcom ważny merytorycznie dorobek kultury i historii XX-lecia międzywojennego z uwzględnieniem jego współczesnych reminiscencji. “ Powiedział Jaroslaw Papis – prezes Fundacji Trzeci Wymiar Kultury.

Wystawienie sztuki odbędzie się w Niedzielę 9 Grudnia w Polskim Domu Narodowym na Greenpoincie. Wstęp jest wolny dla wszystkich. Początek programu o 4 pm. Spektakl zaprezentują aktorzy z VIII L.O. im. Adama Asnyka z Łodzi.

“Legionnaires Diary “ a spectacle based on Wladyslaw Steinhaus’s story showing the Jewish Legionnaires in the fight for Poland’s independence will premiere in New York on December 9th. 

The aim of the spectacle is to show the participation of Jews in the fight for Polish freedom and Independence during the times of World War One. The play brings awareness to the heroism and bravery of the hundreds of Jews that served in the Polish Legions and ultimately helped Poland regain independence exactly 100 years ago. For many Polish Jews, the declaration of a newly independent Polish state on November 11^th ,1918 was a dream come true. What reinforced this positive feeling was the man behind the declaration of independence, Józef Piłsudski. Widely acknowledged as a philo-semite, Piłsudski believed in religious tolerance, freedom of speech and the values cherished by the legacy of the Great Poland which before the partitions was the most progressive country in Europe with freedom of religion and   laws based on non-discrimination and openness to other cultures and minorities. It was the first country to introduce a democratic constitution in Europe which ultimately led to Poland’s occupation by the monarch superpowers that were afraid that the “virus of democracy”  will spread to their authoritarian run kingdoms. In return they decided to attack the Polish state from all sides and erase it from the map of Europe. The occupation lasted 123 years and had seen many failed uprisings as well as extensive suffering brought upon people from the occupiers. The chance for Poland to regain its  Independence came during World War I with Piłsudski spearheading the rebirth of an independent state. Polish Jews fought with Piłsudski and gladly enlisted in his Legions, which  later became the first fully independent Polish army. While many Polish Jews were neutral to the idea of a Polish state, many others played a significant role in the fight for independence. Around 650 Jews and ‘Poles of the Judaic faith’ joined the Polish Legions established in 1914 by Józef Piłsudski as a proof of their solidarity and Polish patriotism.  Among those who enlisted were many lawyers, doctors and artists as well as skilled officers like General Bernard Mond who was promoted to be the  first Jewish general in the Polish army. 

One of the legionnaires named Władysław Steinhaus (1896-1915) was documenting his time in the legions by writing  a diary. He served in a 6th regiment of the Legions army and was mortally wounded in the battle of Kukli. He died on October 24^th, 1915  but his diary survived and became a symbol of commitment and patriotism of all Jews who fought in the Polish Legions. After his death he was promoted to captain and was honored with the highest Polish military medal  “Virtuti Militari”. 

The Third Dimension of Culture Foundation decided to produce a spectacle  based on Steinhaus’s story which shows the bright side of the often difficult Polish-Jewish relations and brings awareness to the heroism of Jews in the times of a fight for independence as well as the beautiful history that the Polish and Jewish people share together. The musical tale is conducted in Yiddish, Polish and English and is presented by young actors from Łodź, Poland. The play will be shown at the Polish National Home in Greenpoint on Sunday December 9th with doors opening at 4 pm. Many Polish and Jewish community leaders are expected to attend this special event. The admission is free of charge and everyone is welcomed.